#13 - Ang Tore Sa Babel

Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag. Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Ang Bag-ong Dan-ag kay Internet live show ni siya sa YouTube. Kung diin pwede maka-participate ang mga naminaw pina-agi sa pagtawag gamit sa computer o cellphone apan walay bayad. Libre kini. Kung kinsa tong ganahan motawag, mao ni ang link: http://bit.ly/danagtvcall. Ang atong live show kada semana ni siya matag adlaw nga Huwebes, sa alas 7am hangtud sa 8am.

Announcements: 

1. Duna na tay twitter account: https://twitter.com/BagongDanag. So palihug ug follow nato sa twitter kay mao ni ang atong primary nga pama-agi aron maka pahibalo ko ninyo ug mga impormasyon kabahin sa atong programa.
2. Duna sab tay Quora nga account: https://www.quora.com/profile/Juan-De-La-Cruz-62. Atong gigamit ang Quora aron sa pagsangyaw ug pag-abot sa uban natong mga higala nga dunay mga specific nga mga pangutana kabahin sa relihiyon ug uban pa. Duna na tay pipila ka mga tubag didto sa Quora nga pwede ninyo mabasa. Ug kung duna tay makit-an didto nga nindot nga topic, aw basin mamahimo kini nga topic para sa atong live show dinhi sa YouTube.

So padayun ta karon mga higala sa mga estorya dinhi sa libro sa Genesis. Sa milabay nga episode, atong gihisgutan ang sugilanon ni Noah no ug ang lunop sa tibuok kalibutan.

Sa kini nga episode ang atong hisgutan kay kaning estorya sa Tore sa Babel (Tower of Babel). Atong kining mabasa sa Genesis 11.

Genesis 11

Ang Tore sa Babel

¹Sa sinugdan may usa lamang ka pinulongan sa tibuok kalibotan. 
²Sa pagpamalhin sa mga tawo gikan sa sidlakan, nahiabot sila sa usa ka patag sa Shinar ug mipuyo sila didto. 
³Ug nag-ingnanay sila, “Dali! Maghimo kitag tisa ug ipaagi nato kinig kalayo aron mogahi.” Busa nakabaton silag tisa ug aspalto aron ipatapot niini. 
⁴Unya miingon sila, “Karon magbuhat kitag siyudad nga may tore nga sangko sa langit. Himoon tang bantogan ang atong ngalan aron dili kita magkatibulaag sa tibuok kalibotan.”

Usa ra kuno ang pinulongan sa tibuok kalibutan. Apan sa milabay nga kapitolo, sa kapitolo 10 sa Genesis, duna may nakasulat nga:

Genesis 10

⁵Sila maoy mga ginikanan sa mga tawo nga nagpuyo sa kabaybayonan ug sa mga pulo sa dagat. Mao kini ang mga kaliwat ni Japet nga nagpuyo sa ilang nagkalainlaing kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa nila ka pundok may kaugalingong pinulongan.


Duna man lagi kaugalingong pinulongan ni ang mga kaliwat ni Japet. Atong hinumdoman si Japet ang usa sa mga anak ni Noah, kadtung ming-survive sa lunop bitaw.

Genesis 10

¹⁹hangtod nga ang ilang mga utlanan nagsukad sa Sidon padulong sa Gerar hangtod sa Gaza ug paingon sa Sodoma, Gomora, Adma ug Zeboim, hangtod sa Lasa. 
²⁰Mao kini ang mga kaliwat ni Ham nga nagpuyo sa nagkalainlaing mga kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa ka pundok may kaugalingong pinulongan.

...

³¹Mao kini sila ang mga kaliwat ni Sem nga nagpuyo sa ilang nagkalainlaing mga kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa ka pundok may kaugalingong pinulongan.

Uy, duna say kaugalingong mga pinulongan ang matag usa ka pundok sa mga kaliwat ni Ham. Mao usab sa mga kaliwat ni Sem. Ang mga anak ni Noah.

Sa ato pa, kaning sa Genesis 11, nga kuno, usa ra ka pinulongan ang tibuok kalibutan, sayop diay ni?

Karon, magbuhat kuno sila ug siyudad nga dunay tore nga sangko sa langit. Atong balikan nga kini nahasubay sa mga tuotuo niadtong panahona. Nga kuno, dunay firmament, gahi nga structure ang nagatakob sa kalibutan, daw sama sa usa ka kisame. Sa maong firmament, gipatapot ang mga bituon ug ang adlaw ug ang bulan. Mao nga kung maghisgut diri ug sangko sa langit, tungod lang ni kay duna silay pagtuo nga dunay masangku-an sa ibabaw sa mga panganod nga mao ang langit.

⁵Unya nanaog ang Ginoo aron pagtan-aw sa siyudad ug sa tore nga gitukod sa mga tawo 
⁶ug miingon ang Ginoo, “Karon usa na sila ka katawhan ug usa ra ang ilang pinulongan ug sinugdanan lamang kini sa ilang pagabuhaton. Dili madugay makahimo na sila sa tanan nga gusto nilang buhaton. 
⁷Busa manganaog kita ug libogon ta ang ilang pinulongan aron dili sila magkasinabtanay.” 
⁸Busa gipatibulaag sila sa Ginoo sa tibuok kalibotan ug mihunong sila pagtukod sa siyudad. 
⁹Babel+ ang ngalan sa siyudad kay didto gilibog man sa Ginoo ang pinulongan sa tanang tawo ug gikan didto gipatibulaag niya sila sa tibuok kalibotan.


Nanaog ang Ginoo. So kani, presumably, nanaog gikan sa langit. Ngano man diay, dili siya makakita sa ubos nga kinahanglan pa siya monaog? Kani sukwahi pud kaayo ni sa ideya nga kuno ang ginoo omnipresent -- present everywhere. Apan sa maong sugilanon, gikan sa langit ang ginoo, nga mingnaog aron sa pagsusi ug unsay nahitabo sa kalibutan.

Unya karon, ming-ingon daw ang ginoo nga sa dili madugay, makahimo na ang mga tawo sa bisan unsay gusto nilang buhaton. Dili ba nga ang ginoo man ang naghatag ug mga limitasyon sa mga tawo? Dili ba siya ang nagmugna sa mga tawo? Duna siyay mga limitasyon sa mga tawo, sama sa dili ta makalupad; nga mangamatay ta, dili ta immortal; nga kutob lang tas 120 ang edad; ug uban pa. Apan sa sugilanon nato dinhi, nabalaka ang ginoo nga basin makabuhat na ang mga tawo sa bisan unsay gusto nilang pagabuhaton?

Human ming-ingon ang ginoo nga manganaog kita! Daghan gyud lagi ni sila. O di ba kaha, basin mga ulipon sa ginoo ang iyang gi-ingnan. Unya gi-libog kuno nila ang pinulongan sa mga tawo ug mao nga wala na sila nagkasinabot ug na-undang ang ilang construction sa tore. Ug mao nagkatibulaag sila sa tibuok kalibutan.

Kani nga sugilanon mao ni attempt no sa tagsulat sa bibliya aron pag-explain kung ngano dunay lain-lain nga mga pinulongan ang mga tawo. Apan baga man kaayo ang ebidensya no nga ang pinulongan sa tawo naga-evolve. Naga-usab-usab uyon sa panahon. Makita nato ang pag-evolve sa pinulongan ug apil na ang pagbuak o pag-separate sa usa ka pinulongan ug mahimong duha o tulo o sobra pa. Dugang pa, ang pinakakaraan nga ebidensya sa written language nakaykayan, dili sa Babylonia, kun dili didto sa Egypt, napetsahan ug around 2600 BCE. Dili man gyud tingali nato matugkad kung gi-unsa pagmugna sa tawo ug pinulongan. Apan instead nga maghimohimo lang ta ug bakak nga mga estorya as explanation, ayaw intawn, undanga na ninyo uy! Ang sakto nga tubag dinhi kay "ambot!" Ambot sa langaw kung diin gikan ang lain-laing pinulongan sa tawo. Atong tugkaron, atong estudyohan, pero dili ta maghimohimo ug mga botbot uy!

Ang paggubot sa ginoo o mga ginoo ba kaha sa pinulongan sa tawo nagpakita lamang nga ang ginoo pwede nga maka-interfere sa kalibutan. Ug sa kani nga example, nagpakita nga ang ginoo nagmugna ug kalibug - confusion. Apan kung mo-ambak ta sa New Testament -- mao ni hilig sa mga nagtuo niini no, cgeg ambak ambak sa lain-laing parte sa Bibliya.

1 Corinthian 14

³³Kay ang Dios dili Dios sa kaguliyang kondili sa kalinaw.

Ug sama sa tanang mga simbahan sa katawhan sa Dios, 

---

³³For God is not the author of confusion, but of peace, as in all churches of the saints.

Klaro kaayo no nga dili ni pwede tinuod ning duha. Usa ra gayud ang sakto niini kay sukwahi man. Unsa man gayud, ang ginoo sa Bibliya dios ba sa kaguliyang o dili? Sa atong kalibutan karon, klaro kaayo nga ang nahi-una ang sakto. Nga ang ginoo sa Bibliya kay dios sa kaguliyang. Tungod kay nagkaguliyang man ang mga tawo sa kalibutan, kadtung mga nagtamod sa Bibliya. Pulos nagbasa sa maong libro apan lain-lain ang interpretasyon. Kada usa ming-angkon nga sila ang sakto. Klaro kaayo nga dili panaghi-usa ang gidala sa Bibliya kun dili ang kaguliyang; kalibugan -- confusion.

Sa pipila ka higayon ang ginoo mingkanaog sa kalibutan; ming-interfere sa mga tawo. Mao ni ang nakasulat sa Bibliya; wala gayud ta masayod kung tinuod ba kini. Apan klaro kaayo nga ming-undang na ug interfere ang ginoo sa kalibutan. Wala na gayud siya nagpakita sa katawhan. Oo dunay mga tawo nga mo-angkon nga kuno nagpakita nila ang ginoo. Ngano man kuno nga mo-tuo ta ani nila? Ngano man gyud kuno nga mag-sekreto-sekreto ug hung-hung2x ang ginoo aning mga tawhana. Unya lain-lain pa gyud silag mga ibutyag nato. Murag obvious kaayo nga himo-himo ra ni nila.

Ang mga Kaliwat ni Sem

(1 Cron. 1:24-27)

¹⁰Mao kini ang mga kaliwat ni Sem. Duha ka tuig human sa lunop, sa dihang 100 na ka tuig si Sem, nakaliwat siyag lalaki nga si Arfacsad. 
¹¹Unya nakaabot pa siya ug laing 500 ka tuig ug nakaliwat pa siyag ubang mga anak.

Unya ani-a na usab, ang pagka-banga! Pagka-incompetent sa editor o sa author niining maong libro. Gibalik na pud ug saysay ang mga kaliwat ni Sem. Humana nig kutlo sa milabay nga kapitolo, sa kapitolo 10. Unya karon, gibalik na pud. Kung dili ni obvious no nga daghang authors ang ming-ambit ug sulat o ba kaha edit niining maong libro, ambot nalang unsa?!

Si Sem naka-abot pa ug 500 ka tuig ang edad. Di ba gilimitan naman to sa ginoo sa nahi-una nga kutob nalang 120 ang edad sa mga tawo? Hmm. Hmm. Hmm.

¹²Sa 35 na ang panuigon ni Arfacsad, nakaliwat siyag lalaki nga si Shela. 
¹³Unya nakaabot pa siya ug laing 403 ka tuig ug may lain pa siyang mga anak.

¹⁴Sa 30 na ang panuigon ni Shela, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Eber. 
¹⁵Human matawo si Eber, nakaabot pa si Shela ug laing 403 ka tuig ug may lain pa siyang mga anak.

¹⁶Sa 34 na ang panuigon ni Eber, may anak siyang lalaki nga si Peleg. 
¹⁷Human matawo si Peleg, nakaabot si Eber ug laing 430 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

¹⁸Sa 30 na ang panuigon ni Peleg, nakaliwat siyag lalaki nga si Reu. 
¹⁹Human matawo si Reu, nakaabot pa si Peleg ug laing 209 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

²⁰Sa 32 na ang panuigon ni Reu, nakaliwat siyag lalaki nga si Serug. 
²¹Human niini, nakaabot pa si Reu ug laing 207 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

²²Sa 30 na ang panuigon ni Serug, nakaliwat siyag lalaki nga si Nahor. 
²³Human matawo si Nahor, nakaabot pa si Serug ug laing 200 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

²⁴Sa 29 na ang panuigon ni Nahor, nakaliwat siyag lalaki nga si Tera. 
²⁵Human niini, nakaabot pa si Nahor ug laing 119 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak. 
²⁶Sa lapas na sa 70 ang panuigon ni Tera, nakaliwat siyag mga lalaki nga si Abram, si Nahor ug si Haran.

Ang mga Kaliwat ni Tera

²⁷Mao kini ang mga kaliwat ni Tera: si Abram, si Nahor ug si Haran. Si Haran maoy amahan ni Lot 
²⁸ug si Haran namatay didto sa iyang lungsod nga natawhan nga mao ang Ur sa Caldea samtang buhi pa ang iyang amahan. 
²⁹Nangasawa si Abram kang Sarai ug si Nahor nangasawa usab kang Milca, ang anak ni Haran nga amahan usab ni Isca. 
³⁰Walay anak si Sarai kay dili man siya makapanganak.

³¹Gidala ni Tera ang iyang anak nga si Abram, ang iyang apo nga si Lot nga anak ni Haran ug ang iyang umagad nga si Sarai, ang asawa ni Abram ug mibiya sila sa siyudad sa Ur sa Caldea ug mipadulong sa yuta sa Canaan. Nahiabot sila kutob sa Haran ug mipuyo sila didto 
³²ug namatay si Tera sa panuigong 205.

So gipakita dinhi ang mga kalitaw kuno gikan ni Sem hangtud naabot sa Abram. Nga gi-usab ang pangalan ug Abraham sa unahan.

Dunay mga tawo nga wala ming-tuo nga literal nga nahitabo ang sugilanon ni Noah. Nga kuno figurative lang ang maong sugilanon aron lang nga makapopo kita ug mga pagtulon-an. Gani ang simbahang katoliko romano mismo nagtudlo nga:

Catholic Cathechism 1094: Thus the flood and Noah's ark prefigured salvation by Baptism,...

Kaso, kung figurative lang ang maong sugilanon, nganong duna may tinamban nga pagsubay sa mga kaliwat ni Sem hangtud na nga naabot ni Abraham? Figurative pud diay ni si Abraham? Human gikan ni Abraham maabot ta ni David? Figurative pud diay si David? Unya gikan ni David, maabot ta ug subay ngadto kang Jesus. Figurative ra pud diay to si Jesus?

Bisan unsaon nato ug baliko ang mga sugilanon dinhi no, si adan ug eva, ang lunop ug si noah, ang tore sa babel, kung honest lang gyud ta ba, kung matinud-anon lang gyud ta no, dili man gyud mamahimo nga dawaton nato ning mga sugilanona nga tinuod. Unya na kung i-suspend, kung i-pause nato ang atong logic ug reason, anha pa ta pwede nga makadawat niining mga estoryaha nga tinuod. O di ba kaha, nga gi-indoctrinate kita, sukad pas bata pa ta, niining mao nga mga tuo-tuo. Sulayi gani, basaha ang mga sugilanon sa Vedas, mga Hindu nga mga panulat nga kuno "inspired" sa ginoo. Ngano man, kung Christianos ka, ngano man nga dili ka motuo sa mga sugilanon sa Vedas? Kung mobasa ka sa kung diin gikan si Bramah ug gi-unsa pagmugna ang uniberso, ug gi-unsa pagmaintain ni Vishnu, nganong dili man ka motuo niini? Unya sa Bibliya mo-tuo ka?

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything.