#5 - Logical Fallacies

Click here to Watch on YouTube

Welcome sa lain na pud nato nga episode sa atong podcast nga gitawag ug Bag-ong Dan-ag. Kini nga podcast gi-dedicate ni nato para sa pag-promote ug critical thinking ug skepticism, especially na gyud sa atong mga kabatan-unan karon. Tungod kay nag dako ko sa Cebu as a Catholic, usa sa atong pinaka major nga topic kay ang religion, particularly ang Christian nga religion. So mag hisgut-hisgut kita bahin sa mga simbahan parehas sa Katoliko Romano, Saksi ni Jehovah, Sabadista ug uban pa. 

Ang critical thinking ug skepticism dili lang para sa religion. Ma-apply ni nato sa lain-laing area sa atong kinabuhi. So mag hisgut pud ta pananglit sa financial, political, economics, health or medicine ug uban pa.

So kung kinsa tong interesado nga mo explore niining mga butanga uban nako, palihug ug subscribe sa atong podcast, add mo sa inyong mga comments, questions, suggestions or mga reactions. Akong paninguhaon nga maka post ko dinhi regularly, at the moment kay weekly, matag adlaw nga Byernes o Sabado.

So naghisgut ta ug argumento o pangatarungan sa mga milabay nato nga episodes. Naghisgut pud ta ug mga angay natong bantayan aron pagsuta kung lig-un ba o huyang ang usa ka argumento.

Unfortunately, naay mga argumento nga medyo lisud i-determine kung sensible ba o dili. Kung reasonable ba o dili. Daghang mga argumento nga nindot paminawn ug lisud kontrahon ang conclusion tungod kay sa unang pagpaminaw nato, murag sakto man ang pangatarungan.

So ang atong tan-awn sa kani nga episode kay ang laing meaning sa pangatarungan -- mao kini ang logic. Ang una nato nga gamit sa pulong nga “pangatarungan” kay ang argumento. Mao kini ang mga pagsaysay, ang mga statements kung diin makita nato ang mga permises ug ang conclusion.

Ang ika-duha nato nga gamit sa pulong nga “pangatarungan” kay ang “logic” o “reasoning.” Mao kini ang mga prinsipyo o systema nga atong gigamit aron pagporma o paghatag ug rason. Gikan ni sa Greek word “logos” nga ang pasabot, “reason.”

So sa atong mga argumento, naggamit ta ug logic aron pagconnect sa atong mga permises ug aron sa pagkab-ut sa atong conclusion.

Unya kay dili man ta perfect. Sa daghang higayon mangasayop man ta, especially sa atong logic, sa mga prinsipyo nga atong gigamit aron pagmugna sa atong argumento o rason, mao nga usahay makahimo kita ug kaning atong gitawag ug “logical fallacy.” Mga argumento nga usually valid ug murag tinuod apan diay faulty o may depekto ang reasoning. So bale sayop ang logic o rason nga gigamit. Therefore, dili kasaligan ang argumento ug kadudahan pud ang conclusion.

Sa study sa philosophy, gi-identify na ni nila ang mga lain-laing mga logical fallcies unya atong hisgutan diri karon ang pipila ka mga common kaayo nga mga logical fallcies.

Kung naglibog pa kamo ug unsa ning logical fallacies, I hope nga paagi sa atong mga examples, mas maklaro ninyo kung unsay atong gipasabot ani.

Ad Hominem

Una nga common nga logical fallacy kay kaning gitawag ug “Ad Hominem.” Nga nagahulogan literally ug “to the man.” Ang pasabot dinhi kay gi-attack ang tawo nga ning himo ug argumento aron pagmugna ug conclusion batok sa argumento. Sa Pilipinas, kay hilig man ta ug boxing, mao ni atong gitawag ug “hitting below the belt.” Atong hinumdoman nga kung mo criticize kita ug argumento, kinahanglan ang argumento ang atong attackon, dili ang tawo. Kinahanglan ang atong facts ug reasoning versus sa iyahang facts ug reasoning, dili versus niya isip tawo.

Example:

1. Well, wala man gud ka nakahuman ug high school mao nga wala ka kasabot.

Dinhi gi-point out sa nagsulti nga wala daw nakahuman ug high school ang iyang kaestorya maong wala siya kasabot. Whether nakahuman ug high school o wala, dili man na relevant kung ngano wala nakasabot ang tawo. In fact, maskin pa gani ug pila na ka doctorate degrees ang makab-ut sa usa ka tawo, daghan pa kaayo siya’g mga butang nga dili masab-tan. Pananglitan sa sinultihan, bisan pag pila ka doctorate’s degree nimo, kung dili ka kamao mo-estorya ug Arabic, dili gyud ka makasabot kung naay mo-estorya nimo ug Arabic.

Dili pud ta pwede mo-assume nga naay mga butang nga i-tudlo sa high school nga ang tanang tawo nga ming-agi ug high school, bisan asa pa sa kalibutan, kinahanglan makamao niini. Pananglit, sa Finland, magtudlo sila ug German as part sa foreign languages. So inig human nilag high school, makamao na ang uban mo-estorya ug German. Pero sa Pilipinas, maskin pag kapila ka mo-graduate ug high school, dili man na usual nga mo-tudlo ug German sa high school.

Mao nga dili nato madawat ang iyahang logic nga wala nakasabot ang usa ka tawo tungod lang kay wala siya naka graduate ug high school.

2. Dili man na tinuod kay si Dondon may nagsulti ana, bakakon man na siya.

Sa kani nga example, dunay claim nga bakakon kuno si Dondon mao nga dili to tinuod ang iyahang gisulti, kung unsa man galing to. Kani klaro nga maskin namakak o wala si Dondon, dili na maoy magpatinuod o dili sa iyahang gisulti. In fact, aron masusi nato kung tinuod ba o dili, dili ta mo-focus ni Dondon. Kinahanglang ta ug external confirmation. Adto ta motan-aw outside ni Dondon. Tan-awn nato ang mga opinion o obserbasyon sa ubang tawo pananglit. O dili ba, tan-awn nato ang ebidensiya kung mo-support ba sa gisulti ni Dondon o dili. Ang pagka-tawo ni Dondon walay kalabutan sa kamatuoran. Pwede nga tanan niyang gipang sulti sukad pas gamay pa kay pulos bakak, pwede, pero kinahanlan pa nato ni susihon ug pamatud-an.

So timan-i nga kung attackon na nato ang tawo aron paghimo ug argumento, ning gamit na ta ug “ad hominem” kung diin, faulty ang atong mamahimong conclusion. Kadudahan ang atong conclusion. Focus lang ta sa argumento ug mga facts o claims nga presentar, dili sa tawo nga nagsulti niini.

Ad Ignorantiam

Atong sunod nga example sa logical fallacy kay kaning “Ad Ignorantiam” o “to ignorance.” Ang mga argumento nga mo-ambak sa conclusion, nga either tinuod o dili tinuod tungod kay wala man napakita nga either tinuod o dili tinuod. Medyo libog to nga statement da. Sa laing pakasulti, argumento ni nga nag-ingon nga tinuod ang usa ka butang tungod kay wala man napakita o napamatud-an nga dili tinuod. Ug ang bali pud niini nga argumento nga nag-ingon nga ang usa ka butang dili tinuod tungod kay wala man napakita o napamatud-an nga tinuod.

Ang laing variety pud ani kay ang pagkab-ut ug usa ka conclusion maskin duna pay daghang pwede nga mamahimong conclusion apan wala pa lang nahibal-an sa pagkakaron.

Example:

1. Taw-an ning balaya tungod kay kada tungang gabii, motukar lang ug kalit ang stereo maskin walay tawo. Wala may laing rason, taw-an gyud ni nga balay.

Sa kani nga example, ang conclusion kay taw-an kuno ang balay. Ang rason, tungod kay wala na daw lain nga rason. Unya usually kung mangutana ta kung ngano nakab-ut ni nila nga rason, usahay balosan pud ta ug pangutana nga “unsa man diay rason bi kung ngano motukar lang ug kalit, kada tungang gabii pa gyud!” Unya kung wala pud ta kabalo kung ngano, mo-ingon gyud ug “ambot, wala ko kabalo.” So kani, nagpalig-un pa gyud, sa ilahang huna-huna, nga sakto ang ilahang conclusion nga taw-an ang balay. Tungod lagi kay wala man tay lain nga mabutyag nga rason.

Defective kaayo ni nga reasoning. Tungod kay dunay daghang rason kung ngano motukar ug kalit ang stereo. Maskin tuod dili nato ma-pin-point gyud exactly kung unsay rason, duna tay pipila ka mga possible nga rason.

Pananglit, basin naay timer ang stereo nga naka-set nga mo-on inig tungang gabii. O ba kaha, basin naay tawo nga nagbinuang nato nga nag wire ug switch nga pwede niya ma-switch sa gawas, unya inig tungang gabii, iyang gi-on. Lain pa gyud kay basin dautan ang maong stereo nga kada gabii, motukar lang kini. O ba kaha basin naay magician og gamhanan nga silingan na nagmagic sa maong stereo nga mo-on kada gabii.

Kung wala ta kabalo unsay rason, ang sakto nga tubag niini kay, “ambot wala ko kabalo.” Ang maayo nato nga buhaton kay mag-lista ta ug mga possible nga rason aron maka-explain sa panghitabo. Pero until mapamatud-an nato ang sakto nga rason, dili ta dapat mo-conclude dayun. Ato usang susihon kung unsa sa atong lista ang most likely nga rason.

2. Wala naka-explain ang doctor kung ngano naayo lang siya ug kalit sa iyahang sakit. Ang rason ra gyud ani kay tungod ni sa atong mga pag-ampo.

Common kaayo ni no kung ang doctor o si kinsa ba nga expert, dili gani maka-explain sa panghitabo, mo-ambak lang dayun ang uban ug kab-ut ug conclusion; especially na gyud ning nag-involve ug supernatural parehas sa pag-ampo o baka tungod sa ginoo.

Una, kabalo naman ta nga ang lawas dunay capacity nga mo-heal. Kung duna kay sakit o balati-an, usahay, pasagdan lang ni nimo, padayun lang ka sa imong kinabuhi, mo-kaon, mo-inom ka, matulog, magtrabaho. Unya human molabay ang pipila ka adlaw o semana ba kaha, mawala ang imong gibati. So kabalo na ta nga ang lawas mo-heal lang ug iyaha. Usahay motumar ta ug tambal nga maoy maka-ayo sa atong balati-an.

Kabalo na pud kita nga lain-lain ta ug reaksyon sa sakit. Naay uban dali ra maayo, ang uban dugay. In fact, ang uban dili gyud maayo.

So sa kani nga argumento nga naayo lang ug kalit ang pasyente unya wala naka explain ang doctor. Una, naayo ang pasyente, balikon nako, kabalo na ta nga ang lawas mo-heal, so dili ni talagsaon. In fact, mao ni ang common. Ika-duha, wala bitaw naka-explain ang doctor, pero wala ni nagpasabot nga kita, maghimohimo lang pud ug explanation.

Sa kani nga example, tungod daw sa ilahang mga pag-ampo. Kung mao ni explanation, unsaon man nato pagdetermine nga tinuod, ang pag-ampo maoy hinungdan nga naayo siya? Kinahanglan usa nato i-demonstrate nga ang pag-ampo maoy rason. Dili kay ambi wala man tay rason nga nakit-an, mo-ambak lang dayun ta ug mugna-mugna ug rason.

So akong balikon, kung wala ta kabalo unsay rason, ang sakto nga tubag kay, “ambot wala ko kabalo.” Mao ang honest nga tubag. Syempre dili man ta mahimutang usahay kung wala ta kabalo sa rason di ba. So atong imbistigaron kung unsa man kaha ang rason. Dili kay mo-ambak lang ta dayun sa atong himohimo nga rason.

So kani lang usa para karon. Duna pay daghan pa kaayo nga logical fallacies nga atong hisgutan apan kaning duha, pwerte gyud ka-common ani nila. I hope nga mas-makabantay na mo ani nga mga argumento unya mas makamao na kamo mo-criticize aron mas makab-ut ninyo ang kamatuoran.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong podcast.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share sa atong podcast. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything.